Podobnie jak ludzie są równi wobec prawa, bez względu na wyznanie czy to, co w ich sumieniach, tak równe wobec prawa powinny być wspólnoty religijne, które ludzie ci tworzą. Państwo nie może, jeśli chce pozostać wierne Konstytucji, nadawać przywilejów jednym kosztem drugich.
Realizując to przekonanie, przygotowaliśmy i złożyliśmy na ręce Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, petycję w sprawie równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych.
Oto krótkie omówienie naszej petycji, a pod linkiem – jej pełna wersja.
Wolność religijna jest prawem przysługującym każdej jednostce ludzkiej. W wymiarze wspólnotowym, zwłaszcza z perspektywy wspólnoty państwowej, wolność indywidualna emanuje wprost na nieograniczone i niezbywalne prawo członków tej wspólnoty do tworzenia kościołów oraz uczestnictwa w związkach o charakterze religijnym. Co istotne, w sferze oddziaływania państwa na tę wspólnotę nie ma znaczenia ani jej ustrój prawny, ani liczebność członków, ani też fakt posiadania bądź nie, osobowości prawnej.
Realizując swe prawa dowolna liczba ludzi może więc założyć kościół, który może legalnie działać, wedle własnego uznania regulując sytuację prawną swojej wspólnoty. Ograniczeniom ze strony państwa może podlegać tylko to, w jaki wspólnota religijna uzewnętrznia swoje przekonania, a i to jedynie w ograniczonym zakresie.
Art. 25 Konstytucji RP określa zasady, wedle których państwo kształtuje swoje relacje ze wspólnotami religijnymi. Zgodnie z Konstytucją RP wszystkie kościoły i związki wyznaniowe są równouprawnione. Państwo winno zachować bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, a współdziałając ze wspólnotami religijnymi, regulować wzajemne relacje konsensualnie i przy poszanowaniu ich niezależności i autonomii. Zasady te, rozpatrywane łącznie z postanowieniami art. 53 Konstytucji RP, określają całościowy model stosunków między państwem (władzami publicznymi) a wspólnotami religijnymi w Polsce.
Treścią zasady równouprawnienia jest wymóg, by wszystkie kościoły i związki wyznaniowe, posiadające wspólną cechę istotną, były traktowane równo, z czym splata się zakaz uprzywilejowania poprzez nadawanie specjalnych uprawnień jednemu z kościołów w sytuacji, w której wszystkie posiadają taki sam atrybut. Tą wspólną cechą jest cel, dla którego wspólnoty te powstają, tzn. szerzenie poglądów o charakterze religijnym.
Nasza petycja dotyczy tak rozumianego wymogu równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych dotyczy. Opiera się na dwóch założeniach:
- Bez względu na to, czy kościół bądź związek wyznaniowy skorzystał z prawa rejestracji, o ile jego sytuacja nie została odmiennie ukształtowana przez Konstytucję RP, umowę międzynarodową bądź ustawę partykularną, winien być traktowany w relacjach z państwem jednakowo.
- W konsekwencji wszelkie uprzywilejowanie, zwłaszcza odnoszące się do kwestii finansowych, winno być ukształtowane w oparciu o zasadę pełnego równouprawnienia, wynikającą z art. 25 Konstytucji RP. Oznacza to, że również i w tej sferze uzyskanie określonych uprawnień czy przywilejów przez jedną wspólnotę religijną tworzy po stronie państwa obowiązek przyznania ich także pozostałym wspólnotom, o ile nie różnią się one od siebie inną, niż wskazana powyżej, cechą, którą można uznać za relewantną dla dokonywanych regulacji.
Postulowane w petycji zmiany legislacyjne mają na celu realizację konstytucyjnych gwarancji równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych.
Naszym zdaniem przepisy powszechnie obowiązującego prawa w obecnym kształcie w sposób niewystarczający spełniają swoją gwarancyjną rolę, i to z dwóch powodów. Pierwszy z nich to niespójność i wieloznaczność tychże przepisów, natomiast drugi – to będący następstwem pierwszego – brak po stronie ich adresatów, możliwości zdekodowania jednoznacznych norm postępowania, a co za tym idzie – możliwości określenia zakresu swoich praw i obowiązków. By zrównać kościoły i związki wyznaniowe, proponujemy zastąpienie w tychże przepisach występujących tam niejednorodnych i przez to niejednoznacznych określeń odnoszących się do adresatów, w każdym przypadku oznaczając podmioty, które są adresatami norm jako osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.
Jesteśmy świadomi, że to zaledwie pierwszy krok, niezbędny jednak, by pójść w przyszłość.
Katarzyna Kosakowska i Witold Solski, Zarząd Fundacji Dobre Państwo